| № | Автордың аты-жөні | Мақаланың атауы | Аннотация | Түйінді сөздер |
| 1 | Айтказин Ерлан Майданулы Ибрагимова Флюра Галимовна | КЕЛІСУ КОМИССИЯСЫНЫҢ ЕҢБЕК ДАУЛАРЫН ШЕШУДЕГІ РӨЛІ | Мақалада келісу комиссиясының Қазақстандағы жеке еңбек дауларын сотқа дейін реттеу құралы ретіндегі қызметіне, оны құқықтық реттелу негіздеріне шолу жасалынған. Авторлармен комиссия қызметіне қатысты еңбек заңнамасына енгізілген соңғы жаңалықтарға талдау жүргізілген. Зерттеудің өзектілігі 2016 жылдың басынан бастап жеке еңбек дауларын қарау тәжірибесіндегі түбегейлі өзгерістерге қарамастан, олардың басым көпшілігі әлі де сот арқылы шешіліп жатқандығы және бұл жағдай өз кезегінде қоғамдағы әлеуметтік қайшылықтардың туындауы және шиеленісу қаупін арттыратындығына байланысты. Зерттеудің мақсаты келісу комиссиясының еңбек дауларын шешу құралы ретіндегі тиімділігін зерттеу болып табылады, бұл сайып келгенде қызметкер мен жұмыс берушінің еңбек құқықтарын қорғауды қамтамасыз ету шеңберінде еңбек заңнамасын жетілдіру жолдарын анықтауға мүмкіндік береді. Зерттеу авторлары еңбек қатынастарына қатысушылар жеке еңбек дауларын сотқа дейін реттеу мүмкіндігін сирек пайдаланудың себептерін анықтауға тырысқан, соның негізінде еңбек дауларын шешуде келісу комиссиясының маңыздылығын арттыруға бағытталған теориялық және практикалық сипаттағы ұсыныстар жасалады. Мақалада жұмыс беруші тарапынан келісу комиссиясын құру және оның жұмыс істеуі мәселесіне жауапкершілікпен қарау қажеттілігі туралы қорытынды жасалады. | келісу комиссиясы; жеке еңбек дауы; жұмысшы; жұмыс беруші; еңбек қатынастары; сот; ұжым; сотқа дейін реттеу; медиация. |
| 2 | Әлібеков Әділ Ералыұлы Булатов Жансен Бауржанұлы | МОРАЛЬДЫҚ ЗИЯНДЫ ӨТЕУ ИНСТИТУТЫН ҚОЛДАНУДЫҢ КЕЙБІР МӘСЕЛЕЛЕРІ ТУРАЛЫ | Мақалада авторлар моральдық зиянның орнын толтыру мәселелері бойынша Қазақстан Республикасының құқықтық актілерін қолдану мәселесін қозғады. Атап айтқанда, олар бүгінгі күнде бар нақты төрт себептерді көрсетті. Біріншіден, авторлардың пікірінше, моральдық зиянды өтеудің нақты сипаты мен мөлшерінің болмауы, ұқсас жағдайға қарамастан, бұл әділ шешім қабылдауға әкелмейді. Екінші маңызды аспект-өтемақыны өндіріп алу үшін сома мен негіздерді дәлелдеу мәселесі. Үшінші мәселе- өтемақының балама және қосымша түрінің болмауы. Төртінші мәселе-моральдық зиянды «өтемақы» және «өтеу» ұғымдарын дұрыс түсінбеу. Бұл жағдайлар қолданыстағы нормаларды қолдануға теріс әсер етеді, нәтижесінде адам әрқашан моральдық қанағаттануға және сот шешім қабылдаған кезде әділеттілік сезімін сезінуге қол жеткізе бермейді. Авторлар бұл мәселені зерттеп, проблемаларды анықтап, оларды шешудің жолдарын ұсынды. | моральдық зиян; өтеу; өтемақы; өтемақы мөлшері; дәлелдеу мәселесі; өтемақының балама түрлері; мүліктік емес құқықтар мен бостандықтар; моральдық және физикалық азап. |
| 3 | Алибекова Асель Муратовна | ЖАС БАЛАЛАРДЫҢ ҚҰҚЫҚТАРЫ МЕН БОСТАНДЫҚТАРЫН ҚОРҒАУ ЖӨНІНДЕГІ ҚЫЛМЫСТЫҚ ЗАҢНАМАНЫ ЖЕТІЛДІРУДІҢ КЕЙБІР АСПЕКТІЛЕРІ | Жас балалардың құқықтары мен бостандықтарын қылмыстық заңнама нормаларымен қорғау Қазақстан Республикасы қылмыстық саясатының негізгі бағыттарының бірі болып табылады. Мақалада қылмыстық құқық бұзушылық субъектісі және жәбірленуші ретінде кәмелетке толмағандар мен жас балалардың мәртебесін құқықтық реттеу мәселелері бойынша отандық заңнама нормаларына талдау жасалды. Жүргізілген зерттеу барысында жас балалар мен кәмелетке толмағандардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау дәрежесіне қылмыстық заңнама нормаларымен салыстырмалы талдау, қылмыстық құқық бұзушылықтарды саралау кезінде қажетті аталған санаттағы адамдардың ерекшеліктері айқындалды, қылмыстық жауаптылыққа тартылатын адамдардың жасын белгілеу бөлігінде кейбір шет елдердің тәжірибесі зерделенді. Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша кәмелетке толмағандарды қылмыстық-құқықтық қорғаудың ерекшеліктері қаралды, талдау қорытындылары бойынша жас балалардың мүдделерін қорғау жөніндегі қылмыстық заңнаманың нормаларын жетілдіруге бағытталған қорытындылар мен ұсыныстар тұжырымдалды | жас бала; кәмелетке толмаған; құқықтар мен бостандықтарды қорғау; қылмыстық жауаптылық; қылмыстық құқық бұзушылық субъектісі; жәбірленуші; заңнаманы жетілдіру; саралау. |
| 4 | Амерханов Руслан Айтқалиұлы Құмарбекқызы Жания | ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ЖАНЖАЛДАРДЫ ШЕШУ КЕЗІНДЕ МЕДИАЦИЯ ИНСТИТУТЫНЫҢ МАҢЫЗЫ МЕН ДАМУ БОЛАШАҒЫ | Бүгінгі таңда жанжалдар мен даулар қоғамдық өмірдің барлық салаларымен, соның ішінде отбасылық, коммерциялық, азаматтық және саяси қақтығыстармен қатар жүреді. Жанжал географиялық, этникалық немесе діни тегіне қарамастан кез келген қоғамдағы жеке тұлғаның ажырамас сипаттамасы. Сондықтан қазіргі әлемнің барлық жетістіктеріне қарамастан, адам қақтығыстың дәйекті түсіндірмесін, тіпті оны шешудің және татуластырудың барабар әдісін талдай алмағаны назар аудартады. Кез келген келіссөздер немесе медиация процесінің негізі – жанжал болып табылады. Ал жанжал делдалдардың көмегімен шешілуге жататын құбылыс. Сондықтан мақалада авторлар жанжал ұғымына және оның мәніне ерекше тоқталады. Жанжалдарды шешудің әр түрлі жолдарын сипаттай отырып, авторлар медиация институтының артықшылықтарын тізімдейді. Сонымен қатар медиацияның жанжалдарды шешудегі маңызды рөліне баса назар аудара отырып, шетел мемлекеттерінің оң тәжірибесін ескере отырып, Қазақстанда медиацияның даму жолдарын ұсынады. | жанжал; қақтығыс; дауларды шешу; медиация институты; медиатор; төрелік; келіссөздер; диалог. |
| 5 | Анисимов Алексей Павлович | ЕМДЕУ-САУЫҚТЫРУ ҚҰҚЫҚТЫҚ РЕЖИМІ РЕЛЬЕФТЕР МЕН КУРОРТТАР: ТЕОРИЯ МӘСЕЛЕЛЕРІ | Мақалада «Табиғи емдеу ресурстары, емдеу-сауықтыру орындары мен курорттар туралы» Ресей Федералдық заңының жаңа редакциясы зерттелген. Жаңа заң емдеу-сауықтыру орындары мен курорттар шекараларында жер учаскелерін пайдалану және қорғау режиміне байланысты бұрын жиі туындаған сұрақтарға жауап береді, алайда бірқатар проблемалар әлі де сақталуда. Басты мәселе ерекше экологиялық-құқықтық режимдердің әртүрлі түрлерінің – ерекше қорғалатын аумақтар мен ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың арақатынасы болып табылады. Ресей Федерациясында ерекше қорғалатын табиғи аумақтар режимі (әсіресе қорықтарда) ең қатал болып саналады, бірақ қолданыстағы заңнамада экономикалық және рекреациялық қызметті негізсіз қиындататын курорттардың шегінде тыйым салулар саны аз емес. | емдеу-сауықтыру орны; курорт; ерекше қорғалатын табиғи аумақ; табиғи ресурс; ұлттық игілік; санитарлық қорғау округі; табиғи ресурстық құқық; жартылай қорғалатын табиғи аумақтар. |
| 6 | Балгожина Майгуль Егеубаевна Еркебек Мұхамеджан Нұрлыбекұлы | ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҚЫЛМЫСТЫҚ ЗАҢНАМАСЫ БОЙЫНША МАЛДЫ БІРНЕШЕ РЕТ ҰРЛАУДЫҢ КЕЙБІР МӘСЕЛЕЛЕРІ | Мақала Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 188-1-бабы бойынша қайталанатын қол сұғушылық үшін белгіленетін қылмыстық жауаптылықтың кейбір мәселелеріне арналған. Авторлардың пікірлері бойынша мүлікке қайталап қол сұғушылық жасаудың қоғамдық қауіптілігінің жоғарылығын есепке алу мәселесі қылмыстар рецидивінің қолданыстағы заңды құрылымына байланысты күрделене түсуде. Қылмыстың санаттық тиістілігіне сүйене отырып, елімізде кеңінен таралған әрекеттер бойынша нақты рецидивтің бірқатары арнайы есепке алудан тыс қалуда. Зерттеушілер Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 188-1-бабы бойынша қайталанып және жүйелі түрде жасалатын қол сұғушылықтар үшін қылмыстық жауаптылық параметрлерін барынша мұқият саралай отырып, заңнамалық есепке алу қажет деп санайды. Авторлардың пікірінше, Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 6-тарауына енгізілген бөтеннің мүлкін жымқыру мен қорқытып алу (жымқырудың арнайы құрамынсыз) шеңберінде қылмыстардың арнайы бірнеше рет жасалуы мен арнайы рецидив белгілерін қолданған жөн сияқты. Сонымен қатар Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 188-1-бабының ерекше саралаушы белгілері ретінде малды жүйелі түрде ұрлау немесе кәсіпқойлық түрінде деген белгілерді қарастыруды ұсынады. | мал ұрлығы; жымқыру; қылмыстық заң; қылмыстардың қайталануы; қол сұғушылық; қылмыстық кәсіпқойлық; саралаушы белгі; қоғамдық қауіптілік. |
| 7 | Бейсенбаева Маншук Токтарбековна | ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚҰЖАТТАР НЕГІЗІНДЕ ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ АДАМНЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ҚҰҚЫҚТАРЫ | Бұл мақалада адамның экологиялық құқықтарын бұзумен байланысты қандай да бір проблемалар туындауына қарай әр жылдары қабылданған халықаралық құжаттар және оларды Қазақстанның ұлттық құқығына имплементациялау зерттеледі. Жұмыста қоршаған ортаның нашарлауы мен адамның өмірге, денсаулыққа және басқа да құқықтарға табиғи құқықтарының бұзылуы арасында тікелей корреляция орнатылады. Экология үшін теріс адам әрекеті қоршаған ортаға орны толмас зиян келтіруі мүмкін, бұл өз кезегінде планетада адамның өмір сүруіне күмән келтіруі мүмкін. Халықаралық құжаттар негізінде Қазақстан Республикасының Конституциясында Қазақстан азаматтарының ажырамас конституциялық құқықтары болып табылатын қолайлы қоршаған ортаға адам құқықтары да белгіленеді. Қорытындылай келе, автор адамның экологиялық құқықтары туралы арнайы халықаралық құжатты қабылдау қажеттілігі туралы пікірге келді. | экология; декларация; БҰҰ; адам құқықтары; Қазақстан Республикасының Конституциясы; өмір сүруге құқығы; денсаулық; заңнамалық актілер. |
| 8 | Бекішева Сәбигүл Жанабайқызы Дейкало Елена Юрьевна | ЖЕР ҚОЙНАУЫН ПАЙДАЛАНУ САЛАСЫНДАҒЫ БҰЗУЛАР ҮШІН ҚЫЛМЫСТЫҚ ЖАУАПКЕРШІЛІК ТУРАЛЫ ЕРЕЖЕЛЕРДІ ӘЗІРЛЕУ ТАРИХЫ | Мақалада Қазақстанда жер қойнауын пайдалану саласындағы бұзушылықтар үшін қылмыстық жауапкершілік туралы нормаларды қалыптастыру процесі талданады. Тарихи аспектте жер қойнауына заттық құқықтарды, жер қойнауын пайдалануды және оларды бұзғаны үшін жауапкершілікті реттейтін құқықтың негізгі көздері қарастырылған. Жер қойнауы мен жер қойнауын пайдалану туралы нормалар мен қылмыстық-құқықтық нормалар арасындағы өзара байланыс байқалды, әлеуметтік-экономикалық жағдайдың соңғысының мазмұны мен қалыптасуына әсері анықталды. Жер қойнауын қорғау және пайдалану қағидаларын бұзғаны үшін жауапкершілікті көздейтін Қазақстан Республикасының қылмыстық және экологиялық заңнамасының нормаларын талдау негізінде аталған саладағы құқықтық көздердің сабақтастығы қаралды. Нәтижесінде жер қойнауын пайдалану саласындағы бұзушылықтар үшін қылмыстық жауапкершілік туралы нормалардың ерекшеліктері айқындалды, олардың қалыптасуы мен дамуын кезеңге бөлу, сондай- ақ қазіргі қазақстандық қылмыстық құқық нормаларын түзету жөніндегі ұсыныстар әзірленді. | қылмыстық заңнама; заңды жауапкершілік; жер қойнауы; пайдалы қазбалар; жер қойнауын меншік; құқық бұзушылық; жер қойнауын қорғау және пайдалану қағидаларын бұзу; жер қойнауын өз бетінше пайдалану. |
| 9 | Джақсыбаев Асанәлі Сапарғалиұлы | ҚЫЛМЫСТЫҚ ПРОЦЕСТЕГІ КЕЛІСУ ІСІНІҢ МӘСЕЛЕЛЕРІ | Мақалада келісу өндірісі институтын қолданудың мәселелері қарастырылған. Іс жүргізу келісімдерін жасасу ережелері, шарттары, негіздері, механизмі зерттелді, құқықтық салдары зерттелді және осы институтты жетілдіру бойынша өзгерістер ұсынылды. Кінәні мойындау туралы іс жүргізу келісімі белсенді өкіну институтымен салыстырылды. Бірінші және екінші сатыдағы соттарда келісу ісін талқылауға байланысты проблемалар көтерілді. Келісу өндірісі институтының сотқа дейінгі тергеу органдарының ведомстволық көрсеткіштерге қол жеткізу мақсатында пайдалануында көрсетілген манипуляциялар мәселесі зерделенді, оларға жол беру мүмкіндігін болдырмау жөнінде ұсыныстар әзірленді. Қылмыстық іс жүргізу кодексінен мәміле нысанында іс жүргізу келісімдерін жасасу және кінәні мойындау туралы өтініштерді қарау кезінде прокурордың өкілеттіктерін регламенттейтін екіұшты тұжырымдарды алып тастау бойынша шаралар ұсынылды. | келісу өндірісі; кінәні мойындау; ынтымақтастық туралы келісім; электрондық өндіріс; сот талқылауы; шынайы өкінуі. |
| 10 | Ергалимова Ақбопе Нұрмұханбетқызы Толысбаева Алия Дюсеновна | ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ЕСТУ ҚАБІЛЕТІ БҰЗЫЛҒАН БАЛАЛАРҒА МҮГЕДЕКТІКТІ БЕЛГІЛЕУДІҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ | Әлемнің барлық елдері секілді Қазақстан Республикасында да мүмкіндігі шектеулі балалардың саны жыл сайын артуда. Мүмкіндігі шектеулі балалардың үлкен бір санаты – есту қабілеті бұзылған балалар. 2019 жылғы мәліметтерге сәйкес Қазақстанда есту қабілеті бұзылған 200 000 адам болса, соның ішінде 700 балада туа біткен есту қабілетінің ақаулары болған. Ең өкініштісі – жыл сайын бұндай балалардың саны 5% артып отыратындығы. Дүниеге келген 1000 сәбидің біреуі саңырау болып туылса, 1 жасқа жеткенде олардың саны бірнешеге арта түседі. Есту қабілеті бұзылған балалар қажетті тексеру құралдарының жоқтығынан мамандардан ерте көмек ала алмай, көп жағдайда мүмкіндігі шектеулі балалар қатарына қосылады. Кәмелетке толған кездегі мүгедектік тобына өту шарттарының өзгеруі олардың денсаулығын сақтау және қалпына келтіру құқықтарын шектеп қана қоймайды, сонымен қатар өмір бойы мүгедектікке ұшырауының негізгі себебі болып табылады. Мақалада еліміздегі есту қабілеті бұзылған балаларға мүгедектік тағайындау кезінде назарға алынуы тиіс маңызды шарттар, мүгедектік белгілеу механизмін жетілдірмеген жағдайда одан туындайтын мәселелер мен салдарлар қарастырылып, оларды шешу жолдары ұсынылады. | мүгедек бала; мүгедектік; есту қабілеті; медициналық-әлеуметтік сараптама; оңалту бағдарламасы; естуді протездеу; саңыраулық; психикалық бұзылыс. |
| 11 | Жижис Станислав Альфонсасович | БЕЛСЕНДІ ӨКІНУ: ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ ПРОБЛЕМАЛАРЫ | Мақалада Қазақстан Республикасының қылмыстық заңнамасында көзделген қылмыстық жауаптылықтан босатудың ажырамас негізі ретінде шынайы өкінуді құрайтын элементтер туралы даулы мәселелер қарастырылған. Қылмыстық құқық теориясында қылмыстық жауаптылықтан міндетті түрде босату үшін шынайы өкінген адамның іс-әрекетінде өкіну белгілерінің жеткілікті мөлшерінің саны көрсетілмеген, бұл өз кезегінде аталған ынталандыру нормасының тиімділігіне әсер етеді. Осыған байланысты шет мемлекеттердің қылмыстық заңнамасындағы шынайы өкіну институтын заңнамалық реттеудің ерекшеліктері зерттеліп, қылмыстық жауаптылықтан босату негіздерінің ерекшеліктері анықталды. Күдіктілер тарапынан да, құқық қорғау органдары тарапынан да шынайы өкінуге ынталандыру нормасын біркелкі түсіну және теріс пайдаланудың алдын алу үшін автордың пікірінше, шынайы өкіну элементтерін неғұрлым нақты заңнамалық тұрғыдан бекіту қажет. Қорытындылар бойынша осы саладағы қылмыстық заңнаманы жетілдіруге бағытталған ұсыныстар енгізілуде. | қылмыстық кодекс; шынайы өкіну; қылмыстық жауаптылықтан босату; заң техникасы; кінәсімен келу; шын жүректен өкіну; қылмыстық құқық бұзушылық; құрылымдық элемент. |
| 12 | Каріпова Әсел Есенкелдіқызы Алина Айдынқызы Зейнелғазы | ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЭНЕРГЕТИКА СЕКТОРЫНДАҒЫ ЕАЭО ЕЛДЕРІМЕН ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ИНТЕГРАЦИЯСЫНА ҚҰҚЫҚТЫҚ ТАЛДАУ | Мақаланың мақсаты – Қазақстан мен Еуразиялық экономикалық одақ (ЕАЭО) елдерінің энергетика саласындағы халықаралық интеграциясына құқықтық талдау жасау. Әдістеме жүйелі және пәнаралық тәсілдерге, танымның диалектикалық әдісіне, соның ішінде тарихи және логикалық-құқықтық сияқты жалпы ғылыми және арнайы ғылыми әдістерге негізделген. Қазақстанның халықаралық аренадағы энергетикалық саладағы интеграциясының құқықтық базасы 1991 жылдан бастап қалыптасты. Халықаралық интеграция институты экономика, саяси және заң ғылымдарының жеке зерттеу пәні ретінде өткен ғасырдың 60-жылдарынан бастау алады. Мақала авторлары ЕАЭО туралы шарт және өзге де халықаралық шарттар ретінде ЕАЭО елдерінің энергетика саласын дамыту векторын айқындайтын негізгі құжаттардың, сондай-ақ энергетикалық нарықтар мен халықаралық ынтымақтастықты жетілдіру стратегиясын айқындайтын ұлттық құқықтық актілердің рөлін атап өтіп, 2030-2060 жылдар кезеңіне Кешенді энергетикалық стратегияны қабылдау қажеттігі туралы қорытындыға келеді, онда мыналарды ЕАЭО Даму стратегиясының басым бағыттары, елдің ұлттық отын- энергетикалық кешенінің барлық секторларын одан әрі жетілдіру және дамыту жөніндегі негізгі міндеттер мен мақсаттарды ескеру қажет. | құқықтық талдау; халықаралық интеграция; ЕАЭО елдері; энергия көздері; энергетика; отын-энергетика кешені; инвестициялар; стратегия; жоспарлау; жетілдіру. |
| 13 | Каріпова Әсел Есенкелдіқызы | ӘКІМШІЛІК ІС ЖҮРГІЗУДЕГІ КЕЛІСУ РӘСІМДЕРІНІҢ ТАҢДАУЛЫ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ МЕН МӘСЕЛЕЛЕРІ | Мақалада 2021 жылдың 1 шілдесінде күшіне енген Қазақстан Республикасының 2020 жылғы 29 маусымдағы №350-VI-ЗРК Әкімшілік рәсімдік-процестік кодексінің нормаларын қолдану кезіндегі әкімшілік рәсімдер мен әкімшілік іс жүргізудің жекелеген ерекшеліктері қарастырылған. Мақаланың мақсаты – Әкімшілік рәсімдік-процестік кодексі шеңберінде жария-құқықтық дауларды шешудегі әкімшілік рәсімдердің, әкімшілік іс жүргізудің және бітімгершілік рәсімдердің ерекшеліктерін зерделеу, сондай-ақ оны қолданудың жекелеген проблемалық мәселелерін талдау. Зерттеуде танымның жалпы ғылыми және арнайы құқықтық әдістері қолданылды. Әкімшілік рәсімдік-процестік кодекс нормаларының енгізілуімен мемлекеттік органдардың ішкі және сыртқы әкімшілік рәсімдерді де жүзеге асыру тәртібі, сондай-ақ әкімшілік органның немесе оның қатысуымен жария-құқықтық дауларды шешу бойынша әкімшілік іс жүргізу оңтайландырылды. Мақалада соттардың жария-құқық дауларды шешу кезінде бітімгершілік рәсімдерін пассивті, бастапқы кезеңде, жария-құқықтық дауларды шешу кезінде татуластыру рәсімдерін қолдану мәселелері қозғалады. Бақылаушы мемлекеттік органдардың тыйым салу және шектеу шараларын қолдану туралы сотқа талап-арыздарды беру тәжірибесін негізге ала отырып, осы санаттағы істерді қарауды Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексінен Қазақстан Республикасының Әкімшілік рәсімдік-процестік кодексіне ауыстыру ұсынылады. | жария-құқықтық қатынастар; әкімшілік орган; әкімшілік іс жүргізу; әкімшілік акт; әкімшілік сот ісін жүргізу; бітімгершілік рәсімі; мемлекеттік орган. |
| 14 | Қасенова Самал Омарбекқызы | ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ ҚАҒИДАЛАРЫН БҰЗУШЫЛЫҚТАР АНЫҚТАЛҒАН КЕЗДЕ ТЕРГЕУШІНІҢ МЕМЛЕКЕТТІК ЕҢБЕК ИНСПЕКТОРЫМЕН ӨЗАРА ІС-ҚИМЫЛЫНЫҢ ПРОБЛЕМАЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ | Еңбек қауіпсіздігі ережелерін бұзу назар аударуды және кәсіби тексеруді талап ететін күрделі мәселе болып табылады. Мақалада жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеру және еңбекті қорғау ережелерінің еңбекті қорғау саласындағы қылмыстық бұзушылықтардың қылмыстық бұзушылықтарын анықтау бойынша құқық қорғау органдарының тергеу органдарының еңбек инспекциясымен өзара әрекеттесуінің проблемалық аспектілері қарастырылады. Автор ағымдағы тәжірибені талдап, тергеудің тиімділігін және болашақта ұқсас оқиғалардың алдын алуға әсер ететін негізгі аспектілерді анықтайды. Негізгі назар: рөлдер мен өкілеттіктер, ақпаратты үйлестіру және бөлісу, айқындылық пен ашықтық, оның ішінде ақпаратқа қол жеткізу, тергеудегі ықтимал кедергілер және үйлестіруші органдардың өзара іс- қимылын одан әрі жетілдіру жолдары сияқты аспектілерге аударылады. Мақалада өндірістегі қауіпсіздікті қамтамасыз ету және еңбекті қорғау ережелерін қылмыстық бұзушылықтардың алдын алу бойынша тергеу органдары мен жазатайым оқиғаларды тергеу комиссияларының бірлескен жұмысының маңыздылығына баса назар аударылады. Ұсынылған ұсыныстар бар проблемаларды жоюға және тергеу процесінің тиімділігін арттыруға көмектеседі. | арнайы тергеу; жазатайым оқиға; еңбекті қорғау; өзара іс-қимыл; комиссия; еңбек инспекциясы; жарақаттар; қауіпсіздік. |
| 15 | Кемали Ержан Сагиндыкулы Абайқызы Мөлдір | ТЕРРОРИЗМ МЕН ЭКСТРЕМИЗМГЕ ҚАРСЫ МЕМЛЕКЕТ ПЕН ҮКІМЕТТІК ЕМЕС ҰЙЫМДАРДЫҢ ӨЗАРА ІС-ҚИМЫЛЫН ЖЕТІЛДІРУ МӘСЕЛЕЛЕРІ | Бүгінгі таңда азаматтық қоғамның белсенділігі адам құқықтарын қамтамасыз ету, экономикалық қызмет бостандығы, жастар және гендерлік саясат, діни және басқа да салаларда ғана емес, сонымен қатар қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз етуде де көрінеді. Мақалада діни экстремизм мен терроризмге қарсы іс-қимылда үкіметтік емес ұйымдарға ерекше профилактикалық рөл беріледі, себебі азаматтардың белсенді қатысуынсыз мемлекеттік мәжбүрлеу шаралары жаңа сындар мен қауіп-қатерлерге толық көлемде қарсы тұра алмайды. Осыған байланысты АҚШ, Франция, Германия, Англия, Австрия, Израиль, Біріккен Араб Әмірліктері сияқты терроризмнен ең көп зардап шеккен шет елдердің оң тәжірибесі ерекше қызығушылық тудырады. Авторлар аталған елдердің үкіметтік емес секторының діни экстремизм мен терроризмнің алдын алуға қатысу мәселелерін қарастырады. Мақалада мемлекетпен өзара іс-қимылдың институционалдық негіздері, олардың қызметінің нысандары мен бағыттары талданады. Авторлардың назары қылмыс құрбандарына көмек көрсетуге, тәжірибені таратуға, халықтың радикалдануына жол бермеуге және сотталған адамдарды қайта әлеуметтендіруге байланысты шетелдік үкіметтік емес ұйымдар қызметінің мамандануына аударылды. | үкіметтік емес сектор; экстремизм мен терроризмнің алдын алу; терроризмге қарсы іс- қимыл; шетелдік тәжірибе; діни экстремизм; халықаралық терроризм; коммерциялық емес ұйымдар. |
| 16 | Муканов Малик Рсбаевич Бауыржан Төреханұлы Уразалин | БАС БОСТАНДЫҒЫНАН АЙЫРУ ОРЫНДАРЫНДАҒЫ ӨЗІНЕ ЗИЯН КЕЛТІРУ МӘСЕЛЕСІ: ҚҰҚЫҚТЫҚ ЖӘНЕ ҰЙЫМДАСТЫРУШЫЛЫҚ АСПЕКТІЛЕР | Пенитенциарлық жүйеде сотталғандардың өзіне зиян келтіру мәселесі бүгінгі таңда ең өзекті тақырыптардың бірі ғана емес, сонымен бірге сотталғандардың қылмыстық-атқару жүйесі мекемелерінің қалыпты қызметін ұйымдастырмау жөніндегі ең кең таралған әдістерінің біріне айналды. Автордың пікірінше, Қазақстанның пенитенциарлық жүйесін халықаралық стандарттарға жақындатуға, сондай-ақ түрме тұрғындарының айтарлықтай төмендеуіне қарамастан, сотталғандардың өз денсаулығына қасақана зиян келтіруінің тоқтаусыз үрдісі дабыл қағуда. Бұл ретте өзіне зиян келтіру мекеме қызметкерлері тарапынан сотталғандарға азаптау мен адамгершілікке жатпайтын қарым-қатынас жасаудың салдары болып табылады деген пікір қалыптасқан болып табылады. Алайда, сотталғандар арасында өзін-өзі зақымдау параметрлерін талдау, мысалы, жасалған жері, жасалу тәсілі, себептері, уақыты және т.б., өзіне зиян келтіру қаупін бақылауды ұйымдастыруды жетілдіру және өзіне зиян келтіру актілерін қылмыстық жауапкершілікке тарту арқылы азайтуға болады деген қорытынды жасауға мүмкіндік береді. | өзіне-өзі зиян келтіру; денсаулыққа қасақана зиян келтіруі; түзеу мекемесі; қылмыстық- атқару жүйесінің қызметкері; девиантты мінез-құлық; аутоагрессивті әрекет; заңды талап; жазаны өтеу тәртібі. |
| 17 | Даулет Кумарбекович Райбаев Ахмадиев Асхат Бектурсынович | ҚАРЖЫ ПИРАМИДАСЫН ҚҰРҒАН АДАМДАРДЫҢ ЖЕКЕ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ | Бұл мақалада қаржы пирамидасын құрған және оған басшылық еткен қылмыскердің жеке басының криминологиялық сипаттамасы ашылады. Авторлардың пікірінше, қылмыскердің жеке басын зерттеу жалпы қылмыстылықты, оның жекелеген түрлерін зерттеу, себеп-салдарлық кешенді анықтау үшін қажет, онсыз тиімді қарсы іс-қимыл шаралары жүйесін әзірлеу мүмкін емес. Мақала қылмыс жасаған адамның әлеуметтік-психологиялық деректерін анықтауға арналған, сонымен қатар жұмыста экономикалық қызмет саласындағы қылмыстылықтың ішкі, әлеуметтік себептерін қорытындылау туралы мәліметтер келтірілген, осы қылмыстарды жасаушы қылмыскерлердің жеке басын сипаттаушы заңдылықтар анықталып белгіленген. Авторлар экономикалық қылмыстың статистикалық деректерін талдау негізінде қазіргі қазақстандық қылмыскердің портретін ұсынуға тырысады. Зерттеушілердің пікірлері бойынша құқық бұзушылардың азаматтығы, гендерлік сипаттамасы, жас санаты, білім деңгейін анықтау орынды болып көрінеді. Авторлардың ой қорытындылары бойынша ҚР Қылмыстық кодексінің 217-бабында «Қаржылық (инвестициялық) пирамиданы құру және басшылық ету» көзделген әрекетті жасаған қылмыскердің «портреті» бұрын жүргізілген криминологиялық зерттеулермен салыстырылып, бұл адамдарға тән белгілі бір әмбебап белгілердің бар екендігіне көз жеткізіледі. | қаржылық пирамида; қылмыскер; криминология; экономика; қылмыстылық; сотталған; мінез-құлық; қылмыстық іс. |
| 18 | Садықов Мұхтар Бейбітұлы Sidath Chandima Gajanayaka | ҚҰҚЫҚ ҚОРҒАУ ҚЫЗМЕТІНДЕ ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТТІ ҚОЛДАНУ | Мақалада құқық қорғау саласында жасанды интеллектті қолдану бойынша зерттеу нәтижелері келтірілген: бетті тану, қылмысты болжау, қағазбастылықты азайту, инциденттер туралы интеллектуалды білім алмасу, жасанды интеллект алгоритмдерін қолдана отырып қылмыстарды тергеуге көмектесу, құқық қорғау органдарының қызметкерлерін оқыту мен тәрбиелеу жұмысының тиімділігін арттыру. Сонымен қатар құқық қорғау қызметі контекстінде жасанды интеллектті қолдану екі жүзді қылыш сияқты тәуекелдерді де көтереді. Осыған байланысты тәуекелдерге мыналар жатады: біржақты шешім қабылдау, құпиялылық мәселелері, технологияға шамадан тыс тәуелділік, қате түсіндіру мүмкіндігі, қауіпсіздік осалдығы, жұмыс орындарының азаюы, есеп беру және ашықтық, теріс пайдалану мүмкіндігі, сенімге нұқсан келтіру, заңды және этикалық салдарлар. Жасанды интеллект пен құқық қорғау органдарының өзара әрекеттесуінің этикалық және құқықтық аспектілері, біржақтылық пен кемсітушілік, құпиялылық мәселелері, есеп беру және ашықтық, саналы келісім. Қорытындылай келе, құқық қорғау органдарында жасанды интеллектті пайдалану перспективалары көп болғанымен, онымен байланысты тәуекелдер мұқият қарауды, реттеуді және қадағалауды қажет ететінін атап өткен жөн. | жасанды интеллект; құқық қолдану; тәуекелдер; мүмкіндіктер; этика; құпиялылық; біржақтылық; технология; ақпарат. |
| 19 | Сердалинов Қорғанбек Мағжанұлы Дәулет Алмасұлы Рысқұлов | ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ПРОЦЕССУАЛДЫҚ ПРОКУРОРЛАР ИНСТИТУТЫН ЖЕТІЛДІРУДІҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ | Мақалада 2014 жылы енгізілген Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу кодексіндегі іс жүргізу прокурорының институты қарастырылады. Бірінші сатыдағы сотта қылмыстық қудалаудың заңдылығын қадағалайтын прокурор мен мемлекеттік айыптаушының функцияларын біріктіруге баса назар аударылады. Жұмыс Кеңес дәуіріндегі сотқа дейінгі дәстүрлі іс жүргізу тәжірибесімен ұқсастықтар жасайды, онда прокурор қадағалауды жүзеге асырды, бірақ айыптау функциялары жоқ. Мақала, сонымен қатар, Еуропалық Одақ елдеріндегі прокуратураларды ұйымдастырудың модельдерін салыстырады, олардың функционалдық міндеттері мен өкілеттіктеріндегі айырмашылықтарды көрсетеді. Еуропа Кеңесі Министрлер комитетінің прокуратураның қылмыстық сот төрелігі жүйесіндегі рөліне қатысты ұсынымдары сотқа дейінгі іс жүргізудің құқықтық қорғалуы мен тиімділігін қамтамасыз ету контекстінде қаралады. Автор Еуропаның тәжірибесі Германияның прокурорлық қызмет саласындағы озық тәжірибесіне сүйене отырып, Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу заңнамасына интеграцияланғанын атап көрсетеді. | процессуалдық прокурор; процессуалдық басшылық; қылмыстық процесс; құқық қорғау органдары; сотқа дейінгі тергеу; прокурорлық қадағалау; сот бақылауы; прокурордың өкілеттіктері; қылмыстық қудалау. |
| 20 | Сулейманова Ғалия Жанабекқызы Саханова Нелли Талапқызы | АДВОКАТТЫҢ МЕМЛЕКЕТ ДАМУЫНЫҢ ЗАМАНАУИ БӘСЕКЕЛЕСТІК ҮДЕРІСІ ТҰРҒЫСЫНАН МІНДЕТТІ ҚЫЗМЕТІ | Авторлар берілген мақаланың аясында кәсіби адвокаттың қорғау функциясын жүзеге асыруына баса назар аударған жөн деп санайды, өйткені бәсекелестік үдеріс кезеңінде қылмыстық іс жүргізу қатынастарының осы қатысушысына негізгі ауыртпалық түседі. Азаматтардың конституциялық құқықтарын жүзеге асыру кезiнде Жоғарғы Соттың бірқатар нормативтік қаулылары, қылмыстық іс жүргізу заңнамасына өзгерістер мен толықтырулар, бірнеше заңға тәуелді актілер қабылданды, соның ішінде «Адвокаттық қызмет туралы» заң актісі де өзгерді, заң көмегі де қамтылды. Осы құқықтық дереккөздердің негізінде қылмыстық іс жүргізу заңнамасындағы соңғы өзгерістерді ескере отырып (ҚР ҚПК-нің 210-1-бабының енгізілуі және басқалары), күдікті мен айыпталушыға осындай көмек көрсететін адвокаттың құқықтарымен салыстырғанда соңғы құқықтың айтарлықтай шектелгеніне көз жеткізу үшін қорғаушы-адвокатқа және өкіл-адвокатқа берілген іс жүргізу құқықтарының көлеміне талдау жүргізілді, яғни асимметрия қорғаушы мен өкілдің, сондай-ақ куәгердің адвокатының іс жүргізу жағдайында байқалады. Нәтижесінде авторлар тарапынан ҚР ҚПК-нің 68, 69 және 70-баптарына толықтырулар енгізу туралы ұсыныстар берілді. | адвокаттық қызмет; қорғаушы; бәсекелестік; тараптардың теңдігі; өкіл-адвокат; куәгер; жәбірленуші; дәлелдемелер. |
| 21 | Сүлеймен Ардақ Қуатұлы | ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА БАС БОСТАНДЫҒЫНАН АЙЫРУҒА СОТТАЛҒАНДАРДЫҢ ЖАҒЫМДЫ МІНЕЗ ҚҰЛҚЫН ЫНТАЛАНДЫРУДЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ РЕГЛАМЕНТТЕУ МӘСЕЛЕЛЕРІ | Мақалада сотталғандардың жазасын даралау мақсатында олардың мінез-құлқын бағалау тәртібі қарастырылады. Автор Қазақстан Республикасының қолданыстағы Қылмыстық-атқару заңнамасына талдау жүргізді. Талдау нәтижелері бойынша сотталғандардың бас бостандығынан айырудың бүкіл мерзімі ішінде дербес және тәуелсіз тәсілдермен жағымды беделді қалыптастыру ұмтылыстарына кедергі келтіретін қайшылықтар анықталды. Автордың пікірінше, құқықтық олқылықтар тұтқындарды тым тәуелді жағдайға қояды және мекеме әкімшілігінен қолайлы жағдайларды алу мақсатында сыбайлас жемқорлық алғышарттарын жасауға мәжбүрлейді. Талдау нәтижелері бойынша автор сотталғандарға жағымды дәрежелер беруге қатысты ережелерді нақтылау жолымен Қазақстан Республикасының қолданыстағы Қылмыстық-атқару кодексін, сонымен қатар заңнамалы құқықтық актілерді және заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілерді жетілдіру жөнінде ұсыныстар әзірледі. | пенитенциарлық жүйе; сотталғанның мінез-құлқы; жазаны даралау; тұтқын; тәрбие жұмысы; теріс дәреже; тәуелді жағдай; оқшаулау. |
| 22 | Таирова Гулмира Муроджоновна | ҚЫЛМЫСҚА ҚАРСЫ КYРЕСТIН ЕРЕКШЕЛIKTEPI ИСЛАМ ШАРИҒАТЫНДА | Мақалада автор ислам шариғатында (құқықта) қылмысқа қарсы күрестің ерекшеліктерін ашуды мақсат етеді. Атап айтқанда, шариғатқа сәйкес қылмыс пен жаза ұғымдарына, қылмыс түрлеріне және оларға пропорционалды жазаларға, «hadd» – жазаның ерекше түрі ретінде аналитикалық сипаттама береді, адамды өлтіргені және дене жарақаты үшін өтемақы төлемдері. Бұл ретте – қази судьялары қылмыстық істерді қарау кезінде дәлелдемелердің ерекше түрі ретінде дәлелдеу мен дәлелдемелердің мәні ашылады. Сонымен қатар төрешілік институтына назар аударылып, судьялардың ислам шариғаты бойынша талаптары қойылған. Қылмысқа қарсы күрестің исламдық үлгісі Орталық Азия аумағында 8-19 ғасырлар бойы қолданыста болған ұлттық-тарихи үлгі екені ерекше атап өтіледі. | ислам; шариғат; қылмыс; кісі өлтіру; «хадд» (жаза); «дийя» (өтемақы); дәлелдер; куәлік; қази. |
| 23 | Тебаев Дидар Болатович | МЕМЛЕКЕТ БАСШЫСЫНЫҢ КОНСТИТУЦИЯЛЫҚ-ҚҰҚЫҚТЫҚ МӘРТЕБЕСІ МЕН ҚҰЗЫРЕТІ ҰҒЫМДАРЫ | Мақалада құқық субъектісінің конституциялық-құқықтық мәртебесі мен құзыреті, оның мазмұны туралы әртүрлі көзқарастар қарастырылған. Автор конституциялық-құқықтық мәртебенің құқықтық құбылыс ретінде өзіндік заңды құрылымы бар екенін атап өтеді. Ғылыми қоғамдастықта құқық субъектісінің конституциялық-құқықтық мәртебесі элементтерінің, соның ішінде мемлекет басшысының құқықтық жағдайын біріктірудің әртүрлі нұсқалары бар. Зерттеу пәні Қазақстан Республикасының құқықтық актілері, оларда тұжырымдалған құқықтық нормалар мен оларды іске асыру практикасы, бағдарламалық құжаттар, мемлекет басшысының институтын қоса алғанда, құқық субъектісінің конституциялық-құқықтық мәртебесі мен құзыреті туралы, мемлекет басшысының конституциялық-құқықтық мәртебесінің элементтері, құқықтық мәртебе мен институт ұғымдары туралы ғылыми түсініктер болып табылады. Жұмыстың мақсаты тұжырымдамалық аппараттағы проблемаларды және мемлекет басшысының конституциялық-құқықтық мәртебесі мен құзыретінің құқықтық құрылымын анықтау және оларды шешу бойынша ұсыныстар әзірлеу болып табылады. Қорытындылай келе, мемлекет басшысының конституциялық-құқықтық мәртебесінің құқықтық құрылымын өзгерту кезіндегі ықтимал қауіп туралы баға берілді. | Президент; мемлекет басшысы; құзыреті; мәртебесі; институты; құқықтық жағдайы; құқықтары мен міндеттері; жауапкершілігі. |
| 24 | Толысбаева Алия Дюсеновна | ХАЛЫҚТЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ МӘДЕНИЕТІН АРТТЫРУ АРҚЫЛЫ ТҰРМЫСТЫҚ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫҢ АЛДЫН АЛУ | Мақалада елдегі тұрмыстық зорлық-зомбылықтың себептері халықтың құқықтық санасының төмендігі, гендерлік теңсіздік, ер адамның әйелден экономикалық билігінің басым болуы шарттары негізінде қарастырылады. Бұл себептер тек посткеңестік емес, шет елдерге де тән. Тұрмыстық зорлық- зомбылықтың алдын-алудың маңызы тек заңға қайшы мінез-құлық субъектісінің ғана емес, сонымен бірге оның құрбандарының, көбінесе әйелдер, қарттар және балалардың құқықтық мәдениетін арттыруда көрінеді. Кез келген дамыған қоғам үшін әрі қарайғы даму жоспарында құқықтық мәдениетті көтеру мен бекіту, сонымен қатар қоғамның әр мүшесінің құқықтық санасының метаморфозы өзекті мәселе болып табылады. Осы екі фактор әрі қарай маңызды түрде қазақстандық қоғам мен азаматтарға оң әсерін тигізеді. Осы мақсатта мемлекеттік органдар мен институттардың негізгі міндеттері қоғамның негізгі бөлшегі болып табылатын – отбасын қорғау үшін құрастырылатын және қолданылатын тиімді ескерту шараларын анықтау. Бұндай шаралар жалпы құқықтық білімді және құқықтық мәдениетті елеулі түрде бекітуге негіз болатын, алдын алудың, ескертудің жалпы және жекелеген аспектілерін ескере отырып құрастырылуы қажет. | виктимология; тұрмыстық зорлық-зомбылық; құқықтық сана; құқықтық мәдениет; зорлық-зомбылық құрбаны; отбасылық-тұрмыстық қатынастар; білім; заңға бағынатын мінез-құлық. |